Pytania i odpowiedzi

Na to pytanie można znaleźć odpowiedź m.in. w artykule Małgorzaty Serwach, zmieszczonym w "Prawie Asekuracyjnym" 2019 nr 3, s. 62-76. W abstrakcie artykułu czytamy:
"Ustawa o dystrybucji ubezpieczeń wprowadziła do prawa polskiego szereg nowych pojęć oraz ustanowiła wiele nowych obowiązków ustawowych. W szczególności wprowadziła definicję dystrybucji ubezpieczeń oraz dystrybutora ubezpieczeń. Tematem artykułu są obowiązki ustawowe nałożone na brokerów ubezpieczeniowych i reasekuracyjnych jako na dystrybutora ubezpieczeń. Autorka wskazuje, że obowiązki ustawowe można podzielić według różnych kryteriów, największe znaczenie w praktyce ubezpieczeniowej mają jednak obowiązki brokera wobec swojego klienta. Autorka omawia zatem obowiązek zbadania potrzeb i wymagań klienta, opracowania rekomendacji brokerskiej, przekazania karty produktu lub jej opracowania w sytuacji, gdy broker jest jego twórcą. Analizuje obowiązek ujawnienia charakteru (a niekiedy także wysokości) wynagrodzenia brokerskiego oraz przekazania informacji o sposobie i trybie rozpatrywania reklamacji (tzw. polityka reklamacyjna). Analiza obowiązków ustawowych nałożonych na brokera ubezpieczeniowego prowadzi do wniosku, że podstawowym celem jest ochrona klienta oraz zabezpieczenie jego interesów. Istnieje jednak obawa, że część z nich będzie traktowana jako obowiązki formalne, które muszą być spełnione, aby uniknąć odpowiedzialności prawnej. Obowiązek lojalności wobec klienta może być ponadto wyinterpretowany z obowiązku zachowania dobrej wiary oraz dochowania należytej staranności".
(TSz)

W Polsce mamy – w co trudno uwierzyć – ponad 240 ubezpieczeń obowiązkowych.
Ubezpieczenia obowiązkowe, które można wprowadzać tylko ustawą, powinny być stosowane, gdy przemawiają za tym ważne względy (argumenty) społeczne. Taki ważny argument społeczny dotyczy obowiązku ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej (OC) posiadaczy pojazdów mechanicznych (ppm), bo chodzi o pewność pokrycia szkody wyrządzonej przez sprawcę. Trzeba zauważyć, że odszkodowanie wypłacane przez zakład ubezpieczeń (towarzystwo ubezpieczeniowe) nie tylko „chroni kieszeń” sprawcy, ale też zapewnia bezproblemowe (bez upominania się o nie u sprawcy szkody) uzyskanie odszkodowania na pokrycie straty poniesionej przez poszkodowanego. Podobne rozumowanie dotyczy obowiązku ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej rolników z tytułu posiadania gospodarstwa rolnego (obowiązku ubezpieczenia OC rolników).
Kontrowersje wywołuje natomiast obowiązek ubezpieczenia budynków wchodzących w skład gospodarstwa rolnego od ognia i innych zdarzeń losowych, zwanego ubezpieczeniem budynków rolniczych. Wielu uznaje, że powinno to być ubezpieczenie dobrowolne.
Pozostałe ubezpieczenia obowiązkowe na ogół dotyczą odpowiedzialności cywilnej związanej z prowadzoną działalnością gospodarczą lub z wykonywanym zawodem. W tych przypadkach można się zastanawiać nad stosowaniem przymusu ubezpieczenia, gdy nie ma za tym mocnych argumentów społecznych lub ekonomicznych.
Obowiązek ubezpieczenia może też wynikać z przepisów odrębnych ustaw lub umów międzynarodowych ratyfikowanych przez Polskę (np. ubezpieczenia transportu lotniczego).
Problem obowiązku ubezpieczenia występujący w ramach systemu ubezpieczeń społecznych to inny problem (zob. cześć portalu dotyczącą zabezpieczenia społecznego).

Najogólniej można wyjaśnić, że ubezpieczenia życiowe (dział I) są długookresowymi umowami ochrony ubezpieczeniowej. Natomiast ubezpieczenia majątkowe i niektóre ubezpieczenia osobowe (dział II) są krótkookresowymi (zawieranymi na okres do jednego roku) umowami ochrony ubezpieczeniowej, choć bardzo często są systematycznie odnawiane (np. ubezpieczenie mieszkania).
Podział ten jest istotny dla zakładów ubezpieczeń, które muszą wziąć pod uwagę czas swoich zobowiązań finansowych. Dla ubezpieczonych podział ten nie jest tak ważny.
(TSz)

Suma ubezpieczenia ma bardzo ważne znaczenie, bo określa górną granicę odpowiedzialności finansowej zakładu ubezpieczeń, a – co jeszcze ważniejsze – wyznacza zakres realnej ochrony ubezpieczeniowej. Trzeba bowiem zauważyć, że suma ubezpieczenia niższa od wartości ubezpieczanego przedmiotu oznacza niedoubezpieczenie, a w takiej sytuacji ewentualne odszkodowanie jest proporcjonalnie niższe.
W uproszczeniu można wyjaśnić, że samochód o wartości 80 tys. zł z reguły ubezpieczamy na sumę ubezpieczenia wynoszącą 80 tys. zł i wtedy mamy zapewnione pełne pokrycie ewentualnej szkody (straty). Natomiast przy ubezpieczeniu tego samochodu na sumę ubezpieczenia niższą, np. równą 60 tys. zł, to przy szkodzie (stracie) wynoszącej 20 tys. zł (ustalona wycena koniecznych prac blacharskich) otrzymamy odszkodowanie równe tylko 15 tys. zł, a nie 20 tys. zł. Odszkodowanie będzie więc proporcjonalnie niższe, mimo że poniesiona strata mieści się w sumie ubezpieczenia. Dlaczego? Gdyż zakres pokrycia ubezpieczeniowego wynosił tylko 75% (60 tys. zł do 80 tys. zł), a 75% 20 tys. zł to właśnie 15 tys. zł.
Podobne rozumowanie można przeprowadzić w ubezpieczeniu mieszkania, domu czy nieruchomości i ruchomości przedsiębiorstwa. Jeżeli zaniżymy sumę ubezpieczenia w stosunku do ich wartości, to ewentualna strata będzie pokrywana proporcjonalnie.
W ubezpieczeniu osobowym suma ubezpieczenia jest też górną granicą odpowiedzialności finansowej zakładu ubezpieczeń, ale trzeba ją traktować inaczej. Nie ustala się wartości danej osoby, choć można szacować straty wynikające z ewentualnej jej niezdolności do pracy czy śmierci. W przypadku śmierci ubezpieczonego uposażeni otrzymają świadczenie ustalone w umowie ubezpieczenia. Oczywiście będzie ono wyższe, gdy suma ubezpieczenia jest wyższa.
(TSz)

Przede wszystkim należy zauważyć, że wśród Polaków stale rośnie świadomość tego, że można się domagać naprawienia wyrządzonej nam szkody (pokrycia straty). Stale rośnie też świadomość tego, że będziemy musieli naprawić wyrządzoną komuś szkodę (pokryć stratę). Świadomość odpowiedzialności cywilnej zawodowej jest oczywiście wyższa niż świadomość odpowiedzialności cywilnej w życiu prywatnym. Dlatego posiadanie ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej wynikającej z działalności gospodarczej i zawodowej jest nadzwyczaj ważne. Ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej dają możliwość pokrycia wyrządzonej przez nas szkody (straty) przez naszego ubezpieczyciela.
(TSz)